Jurisprudentie: auteursrechtinbreuk door Studeersnel en Tentamentrainingen?

29 juli 2024
Geschreven door: mr. J.S. Buiting

Een universiteit is naar de rechter gestapt omdat de bedrijven Studeersnel en Tentamentrainingen onderwijsmateriaal tegen betaling delen met studenten. De universiteit stelt dat hiermee inbreuk wordt gemaakt op haar auteursrecht (Rechtbank Amsterdam 24 juli 2024, ECLI:NL:RBAMS:2024:4425).

Auteursrechtelijke bescherming van onderwijsmateriaal
De eerste vraag die de rechtbank moet beantwoorden is of onderwijsmateriaal, zoals tentamens, syllabi, werkboeken en slides, gezien moeten worden als auteursrechtelijk beschermd werk. Studeersnel betwist dit; de keuzes bij het maken van onderwijsmateriaal zouden enkel vanuit didatischperspectief zijn ingegeven, er zou daarom geen auteursrecht op kunnen rusten. De rechtbank oordeelt evenwel dat door de keuze, de schikking en de combinatie van woorden een eigen intellectuele schepping is ontstaan. Dat deze werken deels vanuit didactisch oogpunt zijn samengesteld, maakt dit niet anders. Hoewel de werken een didactisch doel dienen, is de speelruimte bij het maken van het werk niet zodanig klein, dat er geen ruimte is voor het maken van eigen creatieve keuzes. Het onderwijsmateriaal van de universiteit is dan ook auteursrechtelijk beschermd werk.

Ook oordeelt de rechtbank dat de universiteit de rechthebbende is van het auteursrechtelijk beschermde onderwijsmateriaal. De universiteit is in veel gevallen de werkgever van degenen die het materiaal vervaardigen en moet aldus als rechthebbende worden gezien (artikel 7 van de Auteurswet). Bovendien blijkt uit de collectieve arbeidsovereenkomst van de universiteiten dat artikel 7 onverminderd op werknemers van toepassing is.

Studeersnel
De eerste van de twee bedrijven waartegen de universiteit procedeert is Studeersnel. Dit is een online platform waar studenten studiemateriaal kunnen uitwisselen. Zij kunnen materiaal uploaden en tegen betaling downloaden. De universiteit stelt dat hiermee inbreuk wordt gemaakt op haar auteursrecht en vordert dat Studeersnel hiermee stopt en maatregelen neemt om inbreuken te voorkomen.

Om van een inbreuk te kunnen spreken moet Studeersnel de onderwijsmaterialen openbaar maken, dit wordt ook wel mededeling aan het publiek genoemd. Daarbij spelen bij online platforms, zoals Studeersnel, vier omstandigheden een rol:

• is sprake van een weloverwogen interventie door het platform,

• is het bedrijfsmodel van het platform gericht op inbreuken,

• heeft het platform concrete kennis,

• neemt het platform passende technische maatregelen.

Van een weloverwogen interventie door Studeersnel bij het openbaar maken van de materialen is volgens de rechter geen sprake. Hierbij speelt mee dat de documenten door gebruikers worden geüpload zonder tussenkomst van Studeersnel. Hoewel de materialen onder meer vindbaar worden gemaakt en worden geïndexeerd door Studeersnel, gaat dit automatisch waardoor van een weloverwogen interventie geen sprake is. Ook is het bedrijfsmodel van Studeersnel niet gericht op inbreuken en heeft het platform geen concrete kennis van inbreuken. Dat de universiteit Studeersnel heeft aangesproken op het delen van auteursrechtelijk beschermd materiaal is niet voldoende, dit gebeurde namelijk enkel met algemene brieven.

Ten slotte is van belang of Studeersnel passende technische maatregelen heeft genomen om inbreuken tegen te gaan. Uit Europese regelgeving vloeit voort dat online platforms materiaal niet vooraf hoeven te filteren, ook is er geen plicht om materiaal te monitoren. Daarnaast doet Studeersnel voldoende om inbreuken achteraf ongedaan te maken, zo verwijderen ze auteursrechtelijk beschermd materiaal zodra ze hierover worden geïnformeerd. De universiteit stelt dat het hen te veel tijd kost om Studeersnel bij elke inbreuk te informeren. Er bestaat naar het oordeel van de rechtbank echter geen verplichting voor Studeersnel om zelf het geüploade materiaal te controleren. 

Studeersnel doet dan ook geen mededeling aan het publiek van het onderwijsmateriaal, de vordering van de universiteit wordt daarom afgewezen.

Tentamentrainingen
Anders dan Studeersnel is Tentamentraining geen online platform, maar een bedrijf dat trainingen aanbiedt aan studenten en daarbij een studiebundel verstrekt. De regels over online platforms zijn hier dus niet van toepassing. Duidelijk is reeds dat onderwijsmateriaal auteursrechtelijk beschermd is en dat de universiteit de rechthebbende is. Het is een ander zonder toestemming niet toegestaan om het materiaal openbaar te maken of te verveelvoudigen. Nu Tentamentrainingen het onderwijsmateriaal van de universiteit heeft overgenomen in haar studiebundels, is sprake van verveelvoudiging.

Van een inbreuk is echter geen sprake als het gaat om een bewerking van het materiaal van de universiteit. Hierbij is van belang dat de selectie van feitelijke gegevens in de tentamenvragen in beginsel auteursrechtelijk beschermd is. Dit zijn elementen van de creatieve keuze van de maker. Omdat delen van tentamenvragen letterlijk zijn overgenomen in de bundels van Tentamentrainingen, maakt het bedrijf naar het oordeel van de rechtbank inbreuk op de auteursrechten van de universiteit.

Tentamentrainingen moet de inbreuk direct beëindigen en de rechter legt hiertoe een dwangsom op.